در حـال حـاضـر بـرخي ناآگاهانه واژه تحقيق را در مواردي به كار مي برند كه مـوجـب سـوء تـفـاهم مي شود, بدين معني كه درمواردي رونويسي از برخي از صـفـحـات يـك يـا چـند كتاب و چيدن آن ها در كنار يكديگر را نيز تحقيق نام نـهاده اند, در حالي كه تحقيق يك فرآيند پيچيده اي است كه شامل مجموعه اي مـنـظم از اعمال ويژه همراه با كاربرد فنون خاص به منظور پاسخ گويي به يك سـوال مـعـيـن مي باشد. در اين فرآيند, همچنان كه بيان شد, يك سؤال اساسي وجود دارد و نيز فرضيه يا فرضيه هايي كه به آزمون گذاشته مي شود . بـنـابراين , تحقيق عبارت است از جست و جو در امري به منظور دست يافتن به واقـعـيـت و حـقـيقت آن امر كه داراي اصول وروش هاي مخصوص به خود نيز مـي بـاشـد.(الـبـته در قلمرو علوم مختلف اصول و روش هاي تحقيق از يكديگر متفاوتند.) امامطالعه , به معني خواندن كتاب يا هر نوشته ديگري مي باشد كه به مـنظور دقت در آن و يا افزايش اطلاعات صورت مي گيرد.اگر چه مطالعه نيز روش هـاي خـاص خـود را دارد و از اصـول و قـواعد معيني پيروي مي كند ولي هـرگز نبايد اين دو را به جاي يكديگر به كار برد, زيرا اصول و روش هاي مطالعه در مقايسه با اصول و قواعد حاكم بر تحقيق , چندان پيچيده و گسترده نيستند. استادان در برخي از درس هاي دانشگاهي نيز, به منظور آشنا كردن دانشجويان بـه كـتـاب هـا و مـنابع مختلف هر در س , از آن هامي خواهند كه درباره مساءله خـاصي از موضوع درسي خور گزارشي تهيه كنند, چنين كاري را نيز نبايد يك تـحقيق ناميد. هدف از تهيه اين گونه گزارش هاي درسي , كمك به يادگيري دانشجويان از طريق جست و جو و مطالعه منابع مختلف است . ايـن نـوع كار عملي كه در اصطلاح دانشگاهي (يا مقاله يا گزارش) درسـي نـامـيده مي شود فاقد ويژگي هاي يك تحقيق است و نبايد با آن اشتباه شـود. بـه طـور كـلـي در مـواردي كه هنوز دانشجويان , درس روش تحقيق را نـگـذرانـده انـد, امـكـان تـهيه يك مقاله تحقيقي وجود ندارد, اگر چه مراجعه دانـشجويان به كتاب هاي مختلف و تهيه گزارش نسبت به برخي از موضوعات درسي هم امكان پذير است و هم مي تواند در فراگيري بهتر دروس مفيد باشد.
منبع: درآمدي بر روش تحقيق در علوم سياسي، نوشته اسماعيل جهانبين