وبلاگ شخصي اكبر زواري رضائي
MUHASEBE - FİNANSMAN VE DÜŞÜNCELERİM
تاريخ : یکشنبه 5 شهریور 1391 | یازار : اكبر زواري رضائي

روز هشتم ماه شوال سالروز تخريب حرم ائمه بقيع(ع) توسط وهابي هاست، از اين رو با حجت الاسلام و المسلمين محمدصادق نجمي، پژوهشگر و محقق تاريخ اسلام گفت و گويي انجام شده است كه در پي مي آيد. به گزارش سايت تبيان، وي كتاب «تاريخ حرم ائمه بقيع» را نوشته كه حاوي نكات جالبي درباره پيشينه تاريخي اين ميراث مقدس اسلامي است.

پيشينه قبرستان بقيع به چه زماني برمي گردد و اين قبرستان نزد پيامبر اكرم(صلي ا... عليه و آله) و ائمه اطهار(عليهم السلام) از چه جايگاهي برخوردار بوده است؟

بقيع اولين مزاري است كه به دستور رسول اكرم(صلي ا... عليه و آله) توسط مسلمانان صدر اسلام ايجاد شد. ابن اثير مي گويد: «بقيع در لغت به محل وسيعي كه داراي درخت يا ريشه درخت باشد، گفته مي شود و چون مكان بقيع پيش از آن داراي درخت غرقد و ريشه هاي آن بود، پس از قطع اين اشجار نيز با همان اسم معروف شد.» در بقيع اولين كسي كه از انصار به خاك سپرده شد، «اسعد بن زراره» و از مهاجران «عثمان بن مظعون» بوده است. سمهودي مي گويد: «پس از رحلت ابراهيم فرزند رسول خدا(صلي ا... عليه و آله) آن حضرت به صحابه فرمودند ابراهيم را به عثمان ملحق كنيد و در كنار او به خاك بسپاريد.» او مي گويد پس از به خاك سپرده شدن ابراهيم در بقيع، مردم مدينه علاقه مند شدند پيكر اقوام و عشيره خود را در آن جا دفن كنند و هر يك از قبايل مدينه درختان و ريشه هاي بخشي از بقيع را قطع و زمين آن را براي همين منظور آماده كردند. در فضيلت بقيع حديث هاي متعددي از رسول خدا(ص) نقل شده است. از جمله در حديثي فرمودند: «از بقيع هفتاد هزار نفر كه صورتشان مانند ماه شب چهاردهم است محشور خواهند شد و بدون حساب وارد بهشت مي شوند.» در حديث ديگر آمده است كه رسول خدا(ص) در بقيع حضور يافتند و اهل قبول را به اين گونه خطاب كردند: «درود بر شما، خداوند شما را بيامرزد. شما پيشروان ما بوديد و ما هم در پي شما خواهيم آمد.» حرم ائمه بقيع(ع) كه در كتب تاريخ به عنوان مشهد و حرم اهل بيت(عليهم السلام) معروف شده، در سمت غربي و منتهي اليه بقيع واقع شده است. در اين حرم مطهر مرقد چهار تن از ائمه عليهم السلام يعني امام مجتبي، امام سجاد، امام باقر و امام صادق(عليهم السلام) در كنار هم و به فاصله ۲ تا ۳ متري اين مرقدها، مرقد عباس عموي گرامي رسول خدا(صلي ا... عليه و آله) قرار گرفته و در كنار آن نيز مرقد ديگري است كه متعلق به فاطمه بنت اسد است. قبل از ويراني ساختمان اين حرم مطهر همه اين مرقدهاي شش گانه زير گنبد و داراي ضريح زيبايي بود. همچنين مرقد تعدادي از همسران، فرزندان، اقوام و عشيره پيامبر گرامي اسلام(ص) و جمع كثيري از صحابه و ياران آن حضرت و تعداد بي شماري از شهدا و علما در اين قبرستان قرار دارد.

حرم ائمه بقيع(ع) چه زماني بنا شد؟

اگر چه پس از گذشت حدود ۹۰ سال از تخريب حرم مطهر ائمه بقيع و از بين رفتن تمام آثار اين بناي باشكوه و معنوي نمي توان همانند ديگر ابنيه تاريخي و مذهبي از آثار آن به عظمت و قدمتش پي برد و تاريخ بناي آن را به دست آورد، اما آن چه از منابع مختلف به دست مي آيد تا حدي ما را با تاريخ و چگونگي ساخت اين حرم شريف آشنا مي كند. اجمال پيشينه اين حرم مقدس اين است كه مراقد ائمه بقيع(ع) از ابتدا داراي ساختمان بوده و به مرور زمان گنبد و بارگاه براي آن ساخته شده است.

درباره هر كدام از مراحل شكل گيري بارگاه و مشخصات و تحولات آن در طول تاريخ چه اطلاعاتي وجود دارد؟

آن ها كه با تاريخ مدينه آشنايي دارند، مي دانند كه در آن زمان رسم بود كه جنازه افراد متشخص و مورد احترام به جاي گورستان عمومي در داخل منزل دفن مي شد و در برخي از موارد اين منزل به آرامگاه خانوادگي تبديل مي شد. به عنوان مثال مي توان به دفن عبدا... پدر گرامي رسول خدا(صلي ا... عليه و آله) در خانه اشاره كرد. در كنار قبرستان بقيع خانه هاي زيادي وجود داشت كه يكي از آن ها متعلق به عقيل ابن ابي طالب بود. اين خانه به آرامگاه خصوصي و خانوادگي اقوام و فرزندان رسول خدا(ص) مبدل شد و اولين فردي كه داخل آن به خاك سپرده شد، فاطمه بنت اسد بود. پس از آن عباس عموي پيامبر(ص) در اين خانه به خاك سپرده شد. ابن شبه (متوفي ۲۶۲هـ.ق) از قديمي ترين مورخان و مدينه شناسان مي گويد: «عباس ابن عبدالمطلب در داخل خانه عقيل و در كنار قبر فاطمه بنت اسد به خاك سپرده شده است.» اين جمله صريح را مورخ و مدينه شناس معروف سمهودي و احمد بن عبدالحميد نيز در كتاب خود نقل كرده اند. اين خانه به همان شكل تا زمان امام حسن مجتبي(ع) باقي مانده بود كه طبق برخي نقل ها آن حضرت در وصيت خود به برادرشان تصريح كردند كه پيكر مطهرشان را در كنار مرقد رسول ا...(صلي ا... عليه و آله) به خاك سپارند و اگر بني اميه مخالفت كردند، در كنار مرقد مادرشان حضرت فاطمه(عليها السلام) به خاك سپرده شوند. البته شيخ مفيد(ره) و طبرسي اين وصيت را چنين نقل مي كنند كه آن حضرت فرمودند در كنار فاطمه بنت اسد به خاك سپرده شوند. به اين وصيت عمل شد و پيكر مطهر امام حسن مجتبي(عليه السلام) در اين خانه به خاك سپرده شد. پس از آن حضرت، پيكر مطهر امام سجاد، امام باقر و امام صادق(عليهم السلام) در كنار جد بزرگوارشان امام حسن مجتبي(عليه السلام) به خاك سپرده شد كه اسناد و مدارك فراواني در اين زمينه وجود دارد.

ساخت حرم و بارگاه براي مراقد ائمه اطهار(عليهم السلام) از چه زماني آغاز شد و اين بارگاه چه ويژگي هايي داشت؟

ساخت حرم و بارگاه در بقيع در چند مرحله انجام شد. پس از بني اميه كه شيعيان در سخت ترين شرايط به سر مي بردند و حتي جرأت اظهار عقيده نداشتند، عباسي ها روي كار آمدند و در اين زمان بود كه شيعيان به آزادي هايي دست يافتند، تا جايي كه سفاح به حقانيت اميرمومنان(عليه السلام) اعتراف كرد. طبيعي است در اين شرايط و با برداشته شدن برخي موانع، شيعيان به ويژه سادات بني الحسن به تعمير و توسعه مراقد ائمه بقيع و تبديل خانه عقيل به حرم به عنوان يك وظيفه ديني و نماد مذهبي اهتمام ورزند. همچنين انتساب عباسي ها به عباس عموي پيامبر(صلي ا... عليه و آله) زمينه مناسبي را فراهم كرد كه به تعمير و توسعه بارگاه عموي پيامبر(ص) اقدام شود. متأسفانه درباره تغيير و تحولي كه تا قرن پنجم در اين حرم شريف به وجود آمده است، اطلاع دقيق و مستند تاريخي در دست نيست ولي با توجه به بحث هاي گذشته به يقين اين حرم در طول اين قرن ها مورد توجه مردم بوده است و در هر فرصت ممكن به تعمير و تجديد بناي آن اهتمام ورزيده اند. اما مرحله بعدي تجديد بناي حرم از قرن پنجم آغاز شد كه خوشبختانه اسناد و مدارك تاريخي زيادي در اين زمينه وجود دارد. طبق مدارك مسلم تاريخي، گنبد و بارگاه حرم ائمه بقيع(ع) كه از نظر استحكام و ارتفاع، ظرافت و زيبايي بر همه قبه هاي موجود در بقيع تفوق داشت و به مدت هشتصد سال سر بر آسمان مي سود و نظر مورخان و جهانگردان را به خود جلب مي كرد، به دستور «مجدالملك ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسي البراوستاني القمي»، وزير بركيارق از سلاطين سلجوقي بين سال هاي ۴۸۶ تا ۴۹۸(هـ.ق) ساخته شد. در اين زمينه مورخ معروف ابن اثير درباره حوادث سال ۴۹۵(هـ.ق) مي گويد: «در اين سال امير مدينه منظور بن عماره حسيني دنيا را وداع گفت و او معماري را كه از اهالي قم بود و از سوي مجدالملك بلاساني براي ساختن قبه حسن بن علي و عباس عموي پيامبر در مدينه به سر مي برد، به قتل رساند.» همچنين مرحوم عبدالجليل قزويني در كتاب النقض مي گويد: «[ساخت] قبه حسن بن علي را كه عباس بن عبدالمطلب جدّ خلفا آن جا مدفون است مجدالملك فرموده است.» شايد بهترين راه براي به دست آوردن كيفيت اين بناي شريف و مشخصات آن مراجعه به ثبت مشاهدات و خاطرات مورخان و جهانگردان باشد. مشخصات «قبه اي بزرگ و سر به فلك كشيده و بسيار مستحكم» مشترك بين مشاهدات مورخان است؛ جهانگرداني همچون ابن جبير و ابن نجار در قرن هفتم و همچنين خالد بن عيسي البلوي المغربي و ابن بطوطه (جهانگرد معروف) در قرن هشتم.

چه دليلي باعث شد كه اين بارگاه شريف با آن قداست والا مورد هجوم و تخريب قرار گيرد و اين تخريب توسط چه كساني انجام شد و با چه انگيزه اي بود؟

يكي از آفات بزرگ و خطرناك تمام مذاهب و آيين ها، كج فهمي و تندروي ها و برداشت هاي اشتباه و انحرافي و به اصطلاح قرائت هاي خودساخته از دين است كه در مقاطع مختلف ميان پيروان همان مذاهب به وجود آمده و موجب تضعيف و تفرقه در آن مذهب شده است. از مصاديق و نمونه هاي بارز چنين انحراف فكري و برداشت هاي ناروا، گروه خوارج است. پس از چند قرن از ظهور خوارج يعني در آستانه قرن هشتم نمونه اي ديگر از اين انحرافات ظاهر شد و احمد بن تيميه در شام مطالبي را در مسائل مختلف اسلامي خلاف مسلمات اسلام و مخالف با فتاواي علما و پيشوايان به شكل سخنراني و مكتوب منتشر كرد. علما و دانشمندان از شام و مصر و بغداد در مخالفت با نظريه هاي او به ميدان آمدند و به نقد عقايد او پرداختند و بر انحراف و ارتداد او فتوا صادر كردند. ابن تيميه پس از چند بار زنداني شدن در مصر و شام، سرانجام در سال ۷۲۸(هـ.ق) در زندان دمشق از دنيا رفت. وضع به همين منوال بود تا اين كه در قرن يازدهم، در نجد حجاز فردي به نام محمد بن عبدالوهاب به ترويج و تبليغ عقايد ابن تيميه پرداخت. دلايل مختلفي باعث شد كه ابن وهاب در فعاليت هاي خود موفق شود. از جمله آن كه وي در شهر نجد به اظهار و نشر عقايد خود پرداخت كه مردم آن را افراد دور از تمدن و معارف تشكيل مي دادند اما ابن تيميه در مركز معارف ديني قرار داشت. همچنين با متهم كردن ديگر مسلمانان به كفر، مردم نجد به غارت و كسب ثروت تشويق شدند. فتاواي فقهي وهابيان كه موضوع اصلي بحث ماست، مشتمل بر چند مورد است. مهم ترين آن ها حرمت سفر براي زيارت مراقد پيامبران و صالحان و حرمت تبرك و توسل به آنان و ساختن حرم و بارگاه بر مراقد آن هاست. بر اساس فتواي وهابيان هر گونه توسل و تبرك جستن به ساحت پيامبران و ائمه اطهار عليهم السلام شرك و كفر و بت پرستي محسوب مي شود و موجب حلال شدن مال و جان چنين افراد است. مرحوم آيت ا... امين عاملي در كتاب خود درباره عقايد وهابيان مي نويسد: «اعتقاد وهابيان درباره عموم مسلمانان اين است كه مسلمين پس از ايمان به كفر برگشته اند و پس از توحيد به شرك گراييده اند. زيرا آنان در دين بدعت گذاشته اند و به جهت زيارت و تبرك جستن به انبيا و صالحين به كفر و شرك روي آورده اند، لذا جنگ با آنان واجب و ريختن خون آنان و تصرف اموالشان بر مسلمانان (وهابيان) حلال است» بر اين اساس بود كه آن ها به هر جا و به هر شهر و دياري دست مي يافتند قبل از هر چيز به تخريب مشاهد شريفه و بقاع متبركه مي پرداختند. وهابيان هنگام تسلط بر طائف و مكه مراقد جد و عموي پيامبر، حضرت خديجه همسر پيامبر و بسياري از اماكن مقدس را ويران كردند. وهابيان همچنين در ماه رمضان ۱۳۴۴(هـ.ق) وارد مدينه شدند و پس از گذشت چند روز در هشتم ماه شوال گنبد و بارگاه ائمه معصومين(عليه السلام) در بقيع را به كلي منهدم كردند و از اين حرم و مراقد به جز قطعه سنگ هايي كه در اطراف قبور نصب كردند، اثر و علامتي باقي نماند. به كارگراني كه اين عمل ننگين را انجام دادند، مبلغ هزار ريال مجيدي دستمزد پرداخت شد. تنها حرم مطهر پيامبر اسلام(صلي ا... عليه و آله) آن هم به دليل ترس از قيام مسلمانان جهان از تعرض و تخريب مصون ماند كه اگر اين ترس نبود حرم پيامبر اسلام(صلي ا... عليه و آله) پيش از ديگر بقاع مورد تعرض قرار مي گرفت. وقتي خبر هولناك ويراني بقاع و هتك حرمت نسبت به حرم شريف ائمه بقيع در كشورهاي اسلامي انتشار يافت، مسلمانان آن را مصيبتي عظيم و حادثه اي بس بزرگ اعلام كردند. تلگراف هاي اعتراض از سوي علما و مراجع و شخصيت هاي سياسي از عراق و ايران و هند و ديگر كشورها به سوي حاكمان حجاز سرازير شد. مجالس درس در حوزه هاي علميه تعطيل و مراسم عزاداري به عنوان اعتراض و سوگواري برگزار شد ولي چه سود كه اين حادثه بزرگ و تأسف بار به وقوع پيوست و اين آثار و ابنيه مذهبي و تاريخي كه سابقه بعضي از آن ها به بيش از ده قرن مي رسيد، به دست گروهي متعصب و متحجر با خاك يكسان شد. البته پس از آن وهابيان دست به مبارزه فرهنگي زدند تا وجود چنين مكاني را از منابع تاريخي حذف كنند.



گؤنده ر 100 درجه کلوب دات کام گؤنده ر     بؤلوم لر: اسلام و قرآن
آرشیو
سون یازی لار
یولداش لار
سایغاج
ایندی بلاق دا : نفر
بوگونون گؤروشو : نفر
دونه نین گؤروشو : نفر
بوتون گؤروش لر : نفر
بو آیین گؤروشو : نفر
باخیش لار :
یازی لار :
یئنیله مه چاغی :