زندگي خوابگاهي و مسائل و مشكلات مربوط به آن مسئله اي نيست كه مربوط به چند سال اخير باشد، بلكه جديدترين تحقيقات نشان مي دهد كه اين پديده سابقه اي بسيار طولاني در مراكز آموزشي ايران دارد. تلاش نگارنده در اين نوشتار بر اين است كه با بررسي برخي آثار معتبر باقي مانده از سده هاي گذشته، تصويري شفاف و به دور از حب و بغض از وضعيت و امكانات خوابگاه هاي آن زمان به دست دهد:

۱- در لغت نامه دهخدا و به نقل از فرهنگ ناظم الاطباء در هنگام تعريف كاركرد هاي خوابگاه به اين موارد اشاره مي شود: “جاي استراحت . جاي لميدن . جاي دراز كشيدن . اطاق خواب . خيمه ٔ خواب” نه يك كلمه بيشتر، نه يك كلمه كمتر. در واقع استاد علي اكبر دهخدا هر استفاده ديگري از محيط خوابگاه را به صورت ضمني مورد نكوهش قرار داده و دانشجويان عزيز را به رعايت حد و حدود توصيه مي نمايد. البته استاد در ادامه “خوابگاه” را اسم مركب دانسته كه خود دليل غيرقابل انكاري بر بي ادبي ايشان است.

۲- فردوسي در بيت “ستاره زدند از پي خوابگاه – چو چيزي بخورد و بياسود شاه” به روشني به مسئله عدم تعلق خوابگاه به دانشجويان ستاره دار اشاره كرده و در ادامه از اتفاقاتي صحبت مي كند كه به هيچ وجه به ما مربوط نيست. وي در جاي ديگري در شاهنامه شرايط دانشجوياني كه مشمول عدم دريافت خوابگاه مي شوند را بيان كرده و همزمان به جلوگيري حراست محترم دانشگاه از ورود گور (بهرام گور يا يكي از اقوام و خويشان) اشاره مي كند: “نبد شير درنده را خوابگاه – نه گور ژيان يافت بر دشت راه”

۳- يكي ديگر از مسائلي كه در شاهنامه از آن سخن به ميان آمده مسئله ساعت ورود و خروج است. فردوسي در بيت “چو بگذشت يك پاس از تيره شب – برفتند يك سر سوي خوابگاه” آخرين مهلت ورود به خوابگاه را طبق مقياس هاي سنجش زمان مرسوم در قديم “پاسي از شب” اعلام مي كند. متاسفانه به دليل برخي كم كاري ها ، مسئله تبديل دقيق اين زمان به ساعت رسمي براي ساليان سال مورد كم توجهي قرار گرفته بود كه خوشبختانه در آخرين آيين نامه اصلاح شده است.

۴- سعدي در بيت “زره پوش خفتند جنگ آوران – كه بستر بود خوابگاه زنان” به روشني به مسئله تفكيك جنسيتي خوابگاه ها اشاره كرده و اسدي توسي در گرشاسبنامه و در بيت “دو چادر هميشه بر آن خوابگاه – كشيده يكي زرد و ديگر سياه” پوشاندن تراس خوابگاه خواهران توسط دولايه پارچه ضخيم را مورد تاييد قرار مي دهد. همچنين مولوي در ديوان شمس و در هنگام تبيين آيين نامه زندگي خوابگاهي به مسئله اي بسيار مهم در مورد فضاهاي مشترك خوابگاه هاي برادران و خواهران اشاره مي كند: “در چمن آييد و بربنديد ديد – تا نيفتد بر جماعت هر نظر”. خوشبختانه اين مشكل با ممنوعيت خروج از خوابگاه با شلوارك و لباس نامناسب در آئين نامه جديد مرتفع گرديده است.

۵- نظامي در بيت “مگر خوابگاهي به دست آورم – كه جاويد در وي نشست آورم” در قالب زبان حال يك دانشجوي نوبت دوم به مسئله عدم تخصيص خوابگاه به برخي دانشجويان اشاره كرده، و فردوسي در بيت “بزرگان چو خرم شدند از نبيد – بشد شنگل و خوابگاهي گزيد” خوشحالي زائد الوصف يك دانشجوي كارشناسي ارشد را از پذيرفته شدن در اتاقي به عنوان نفر پنجم روايت مي كند.

۶- همچنين تحقيقات نگارنده حاكي از آن است كه در هيچ كتابي سخني از كيفيت غذا و همچنين اعتراضات صنفي در مراكز آموزشي قديم به ميان نيامده كه اين امر مسلما بيانگر سانسور شديد خبري در اين موارد مي باشد.

گؤنده ر     بؤلوم لر: اخبار و مسائل آموزشي