تاريخچه پس از آنكه بحران اقتصادي آسيا در سال 1997 رخ داد گروه 20 با هدف همكاري بين‌المللي ميان وزراي اقتصاد و بانك‌هاي مركزي كشورهاي عضو در سال 1999 تشكيل شد. جلسه افتتاحيه اين گروه در پانزدهم و شانزدهم دسامبر 1999 در برلين تشكيل شد. در واقع اجلاس گروه 20 اجلاسي غيررسمي است كه كشورهاي صنعتي و اقتصادهاي در حال ظهور را به بحث آزادانه و سازنده درباره موضوعات مرتبط با ثبات اقتصاد جهان تشويق مي‌كند تا كشورهاي عضو در تقويت ساختار بازارهاي مالي بين‌المللي مشاركت كنند و زمينه گفت‌وگو درباره سياست‌هاي مالي، همكاري بين‌المللي و موسسات مالي بين‌المللي، فراهم آيد. براساس اين تعريف، وظيفه گروه 20 حمايت از رشد و توسعه اقتصادي در سراسر جهان است. گروه 20 همچنين نقش مهمي را در زمينه مسائل مرتبط با اصلاحات نظام مالي در عرصه بين‌المللي ايفا مي‌كند.
گروه 20 شامل اين اقتصادهاست: 1- اتحاديه اروپا 2- آمريكا 3- بريتانيا 4- فرانسه 5- ايتاليا 6- آلمان 7- ژاپن 8- چين 9- عربستان سعودي 10- روسيه 11- استراليا 12- اندونزي 13- تركيه 14- برزيل 15- كانادا 16- آرژانتين 17- كره جنوبي 18-هند 19- آفريقاي جنوبي 20- مكزيك
همانطور كه مشخص است اين گروه شامل قدرت‌هاي بزرگ صنعتي از جمله آمريكا و آلمان و قدرت‌هاي اقتصادي نوظهور جهان مانند چين و برزيل و برخي اقتصادهاي در حال توسعه است و رياست آن به طور دوره‌اي تغيير مي‌كند. فهرست روساي دوره‌اي اجلاس‌هاي گذشته گروه 20بدين شرح است: 1991و 2001 كانادا- 2002 هند- 2003 مكزيك- 2004 آلمان- 2005 چين -2006 استراليا - 2007 كره جنوبي- 2008 برزيل -2009 انگليس -2010 كره جنوبي- 2011 فرانسه
قرار است ميزباني اين اجلاس را در سال 2012 كشور مكزيك برعهده داشته باشد اين وظيفه به احتمال زياد در سال 2013 به مسكو سپرده خواهد شد.
پيش از تشكيل گروه 20 نيز گروه‌هايي از اين دست به ابتكار گروه 7 (متشكل از كشورهاي صنعتي) تاسيس شده بودند. گروهي موسوم به گروه 22 در واشنگتن و طي ماه‌هاي آوريل و اكتبر سال 1998 تشكيل جلسه داده بود. هدف از تشكيل اين اجلاس مشاركت دادن كشورهاي غير عضو در گروه 7 براي حل بحران اقتصاد جهاني بود. در ماه‌هاي مارس و آوريل نيز گروهي متشكل از 33 كشور تشكيل جلسه داد.
پيشنهاد‌هاي گروه‌هاي 22 و 33 بر كاهش حساسيت‌هاي اقتصادهاي جهاني نسبت به بحران‌ها و منافع تشكيل اجلاس منظم سالانه مشاوره‌اي كه اقتصادهاي در حال ظهور نيز در آن مشاركت داشته باشند تمركز داشت. به همين دليل بود كه، گروه 20 براي انجام مذاكرات مالي مستمر و منظم ميان تعدادي ثابت از كشورها در سال 1990 تشكيل شد.
اولين اجلاس گروه 20 در دسامبر 1999 در برلين به ميزباني مشترك وزراي دارايي آلمان و كانادا برگزار شد.
هدف از تشكيل پيشنهاد تشكيل گروه بيست نخستين بار توسط وزير دارايي كشور كانادا، پائول مارتين كه بعدها به سمت نخست‌وزيري اين كشور انتخاب شد، به طور رسمي مطرح شد. هدف وي از طرح اين پيشنهاد همكاري و مشورت اعضا در زمينه نظام مالي بين‌المللي بود. در واقع گروه بيست به منظور تشكيل جلسات منظم ميان مهمترين كشورهاي صنعتي و اقتصادهاي در حال توسعه تاسيس شد. در اصل گروه 20 در پاسخ به بحران‌هاي مالي اوخر دهه 1990 ميلادي و پذيرش اين موضوع كه قدرت‌هاي اقتصادي در حال ظهور به نحو مناسبي در مباحثات مربوط به اقتصاد جهاني مشاركت داده نشده‌اند، تاسيس شد.
وزراي دارايي و روساي بانك‌هاي مركزي كشورهاي عضو گروه 20 سالي يكبار تشكيل جلسه مي‌دهند. اما از سال 2008 به بعد جلسات منظم ديگري هر شش ماه يكبار با حضور رهبران كشورهاي عضو اين گروه برگزار مي‌شود. جلسات گروه با هدف بحث و بررسي درباره مباحث جهاني برگزار مي‌شود.
در سال 2008 بود كه فرانسه از كشورهاي اسپانيا و هلند نيز دعوت به عمل آورد تا در اجلاس سران گروه بيست با محوريت بازارهاي مالي و اقتصاد جهاني شركت كنند. به‌رغم آنكه اين گروه فاقد قدرت رسمي براي به اجرا گذاردن مصوبات و قوانين است، اما اعضاي قدرتمند و با نفوذ آن اين قدرت را به گروه بخشيده‌اند كه از خود تاثيري قدرتمند بر سياست‌هاي جهاني بر جاي بگذارد. البته برخي در مورد قانوني بودن يا نبودن چنين گروهي اساسا ابراز ترديد كرده‌اند. در اجلاس سئول مذاكرات و بحث‌هايي مطرح شد در مورد اينكه چگونه مي‌توان به قدرت و سازماني بهتر براي اعضا دست يافت اما در واقع همه آن مباحث در حد حرف باقي ماند و به مرحله عمل نرسيد. آنچه معمولا در مذاكرات اين گروه مورد توجه قرار مي‌گيرد موضوعات مرتبط با اقتصاد كلان است و اين در شرايطي است كه مباحث مربوط به توسعه اغلب مورد بي‌توجهي گروه قرار مي‌گيرد. بسياري اميد دارند كه حاكميت جهاني توسط گروه بيست جامع‌تر شود و بيانيه‌هاي اين گروه در اين راستا مثمرثمرتر واقع شود. پس از بحران مالي سال‌هاي 2007 تا 2010 و در پي آنكه جاي خالي بازارهاي بزرگ نوظهور در عرصه مقابله با اين بحران به وضوح حس مي‌شد، اجلاس سران گروه بيست علاوه بر اجلاس وزراي دارايي و روساي بانك‌هاي مركزي اين گروه تشكيل شد. در اصل پس از اجلاس گروه در سال 2008 در واشنگتن بود كه تصميم گرفته شد تا رهبران كشورهاي عضو نيز سالي دو بار با يكديگر ديدار داشته باشند تا راهكاري براي اصلاح امور مالي جهان بيابند. اين اتفاق در سال 2009 در لندن و پيتسبورگ رخ داد و در سال 2010 نيز در تورنتو و سئول. تمركز بر اقتصاد جهاني را از دو زاويه مي‌توان تفسير كرد: يكي آنكه اقتصاد، مهمترين فصل مشترك كشورهاي حاضر در اين گروه است و ديگر آنكه اقتصاد جهاني در يكي از عميق‌ترين بحران‌ها گرفتار آمده است. بنابراين دستور كار اصلي گروه بيست، تلاش براي مديريت بحران اقتصاد جهاني است و از همين روست كه عمده مباحث و تصميمات آن معطوف به اين حوزه است.
روشن است كه گروه 20 تلاش دارد تا حوزه تأثيرگذاري خود را در حوزه‌هاي مختلف گسترش دهد، اما اينكه خواهد توانست در طيف وسيعي از موضوعات نقش‌آفريني كند يا نه، موضوعي است كه پاسخ مشخصي به آن نمي‌توان داد.گفته مي‌شود از سال جاري ميلادي كه فرانسه ميزباني اجلاس سران گروه بيست را برعهده دارد، اين اجلاس تنها يكبار در سال برگزار شود. ميزباني اجلاس بعدي سران گروه بيست را كه در سال 2012 برگزار خواهد شد، كشور مكزيك برعهده خواهد داشت.
مشتركات اعضا قدرتمندترين كشورهاي جهان كه گروه بيست را شكل داده‌اند، در مجموع بيش از 80درصد توليد ناخالص داخلي جهان و 85درصد توليد ناخالص ملي كشورهاي جهان، 80درصد از تجارت جهاني و دوسوم جمعيت جهان را به خود اختصاص داده‌اند. براساس برآورد صندوق بين‌المللي پول، اعضاي گروه بيست از سال 2010 تا 2016 ميلادي، 1/84 درصد توليد ناخالص داخلي اسمي جهان و 2/82 درصد توليد ناخالص داخلي جهان بر حسب برابري قدرت خريد را به خود اختصاص خواهند داد. با توجه به ارتقاي اهميت و جايگاه گروه بيست پس از اجلاس اين گروه در واشنگتن در سال 2008، رهبران كشورهاي عضو در 25 سپتامبر 2009 اعلام كردند كه اين گروه به جاي گروه هشت به عنوان اصلي‌ترين مجمع اقتصادي كشورهاي ثروتمند جهان ايفاي نقش خواهد كرد.
باراك اوباما، رئيس جمهوري ايالات متحده در مورد توقعات كشورها از عضويت در اين گروه گفته است كه راضي كردن همه سخت است. وي گفت: «همه خواستار تشكيل كوچك‌ترين گروه ممكن است كه خود آنها را در بر گيرد. حالا اگر كشوري بيست و يكمين كشور بزرگ جهان باشد، خواستار تشكيل گروه بيست و يك خواهد بود و همه معتقدند كه اگر در گروهي نباشند ناعادلانه خواهد بود.
براساس گزارشي كه توسط بانك توسعه آسيايي منتشر شده است، نقش آسيا در فرآيند اصلاح حاكميت اقتصادي جهان روز به روز با اهميت‌تر مي‌شود. در اين گزارش آمده است كه خيزش اقتصادهاي نوظهور آسيايي نويد بخش نظمي نوين براي جهاني است كه در آن گروه بيست نقش كميته هدايت اقتصادي جهان را برعهده خواهد داشت. براساس روند‌هاي كنوني، اينگونه برآورد مي‌شود كه اقتصاد آسيا در سال 2030، از اقتصاد آمريكا و اتحاديه اروپا بزرگ‌تر خواهد شد و سهم اين منطقه از توليد ناخالص داخلي دنيا از رقمي كمتر از 30 درصد، به بيش از 40 درصد افزايش يابد. با ادامه روند‌هاي فعلي، اقتصاد آسيا ظرف بيست سال آينده از اقتصاد گروه 7 بزرگ‌تر خواهد شد و اندازه‌اي معادل نصف اندازه اقتصاد گروه20 پيدا خواهد كرد.
رشد سريع آسيا در دو دهه گذشته با كاهش چشمگير فقر در اين قاره همراه بوده است. تنها در منطقه شرق آسيا و اقيانوسيه، درصد جمعيتي كه درآمدي كمتر از 25/1 دلار در روز دارند، از 55 درصد در سال 1990، به 17درصد در سال 2005 رسيده است. پيش‌بيني مي‌شود كه اين رقم ظرف شش سال آينده، 10 واحد درصد ديگر نيز كاهش يابد.
در بيانيه سازماني گروه بيست اما به اين نكته اشاره شده است كه عضويت در اين گروه لزوما به اين معنا نيست كه در تك تك سال‌هاي پشت سر گذارده شده اعضاي اين گروه دقيقا 20 اقتصاد برتر دنيا بوده‌اند. در اين بيانيه آمده است: « در گروهي چون گروه بيست اين موضوع از اهميت ويژه‌اي برخوردار است كه تعداد اعضا محدود و ثابت باشد تا بتوان اطمينان حاصل كرد كه فعاليت‌هاي گروه موثر و بادوام خواهد بود. هيچ شرايط رسمي براي عضويت در اين گروه تعيين نشده است و تركيب گروه از زمان تاسيس آن دست نخورده باقي مانده است. از نقطه نظر اهداف گروه اين موضوع مدنظر قرار گرفته است كه كشورها و مناطقي كه به لحاظ سيستمي براي نظام مالي بين‌المللي بااهميتند، در گروه حضور داشته باشند. جنبه‌هايي چون توازن جغرافيايي و نمايندگي جمعيتي نيز نقش مهمي را در اين ميان ايفا نموده‌اند.»
همه 19 كشور عضو گروه بيست (كه در كنار اتحاديه اروپا اين گروه را تشكيل مي‌دهند) در فهرست 28 اقتصاد برتر جهان به لحاظ توليد ناخالص داخلي اسمي كه در سال 2010 توسط صندوق بين‌المللي پول ارائه شد جاي دارند. البته هستند كشورهايي چون سوييس (با رتبه 19) تايوان (با رتبه 24) و نروژ (با رتبه 25) كه از برخي اعضاي گروه بيست از رتبه بهتري برخوردارند اما عضو گروه بيست نيستند. اسپانيا (با رتبه 12) هلند (با رتبه 16)بلژيك (با رتبه 20) سوئد (با رتبه 21) لهستان (با رتبه 22) و اتريش (با رتبه 26) نيز به تنهايي و به عنوان يك كشور مستقل از اعضاي گروه بيست نيستند بلكه به عنوان زير مجموعه‌اي از اتحاديه اروپا به عضويت اين گروه درآمده‌اند. اگر توليد ناخالص داخلي كشورها با در نظر گرفتن برابري قدرت خريد مورد مقايسه قرار گيرد، همه 19 كشور عضو اين گروه در فهرست 25 اقتصاد برتر جهان كه در اكتبر 2010 توسط صندوق بين‌المللي پول ارائه شد قرار مي‌گيرند.
ايران (با رتبه 18)، تايوان (با رتبه 19) و تايلند (با رتبه 24) از اين فهرست، عضو گروه بيست نيستند درحالي‌كه اسپانيا (با رتبه 13)، لهستان (با رتبه 20) و هلند (با رتبه 21) از اين فهرست، تنها به عنوان اعضاي اتحاديه اروپا در اين گروه سهم دارند.
مهمان‌هاي گروه بيست اسپانيا كه تا سال 2008 دوازدهمين اقتصاد بزرگ دنيا محسوب مي‌شد و به لحاظ توليد ناخالص داخلي اسمي پنجمين اقتصاد بزرگ اتحاديه اروپا بود، به عنوان «مهمان دائم» اين گروه محسوب مي‌شود و سياست دولت اسپانيا هم بر اين مبناست كه درخواست عضويت دائم به اين گروه ارائه نكند.
همچنين علاوه بر بيست عضو دائم اين گروه، موسساتي هستند كه روساي خود را به عنوان نمايندگان ميهمان به اجلاس و نشست‌هاي گروه بيست اعزام مي‌دارند. فهرست ميهمانان گروه بيست بدين شرح است: *مدير عامل صندوق بين‌المللي پول(IMF) *رئيس صندوق بين‌المللي پول *رئيس بانك جهاني *كميته بين‌المللي پولي و مالي *رئيس كميته توسعه تضمين همكاري ميان نهادها و مؤسسات اقتصادي جهاني، دليل حضور اين مهمانان عنوان مي‌شود.
دستاوردها گروه 20 از سال 1999 درباره موضوعات مهمي به پيشرفت‌هايي شايان توجه دست پيدا كرده است. توافق درباره سياست‌هاي توسعه‌اي، كاهش موارد نقض نظام مالي، نحوه برخورد با بحران مالي و مبارزه با تروريسم مالي از جمله موارد مهمي است كه گروه 20 در آنها به پيشرفت دست يافته است. به علاوه گروه 20 در نظر دارد معيارهايي را بر پايه آن تجربياتي كه كشورهاي عضو اين گروه در زمينه‌هاي شفافيت دستگاه قضايي و مبارزه با پولشويي و تروريسم مالي به دست آورده‌اند در عرصه بين‌المللي ترويج كند.
در سال 2004، اعضاي گروه 20 متعهد شدند معيارهاي برتري براي شفافيت و تبادل اطلاعات در زمينه‌هاي مالياتي به اجرا درآورند. اين توافق با هدف مبارزه با نقض نظام مالي و فعاليت‌هاي غير قانوني نظير فرار مالياتي انجام گرفته است.
گروه 20 همچنين نقش مهمي را در زمينه مسائل مرتبط با اصلاحات در نظام مالي بين‌المللي ايفا مي‌كند. اين بار اما با ظهور بحران مالي اروپا نقش گروه بيست و ناتواني آن در حل بحران بيش از پيش مشخص شده است.
حل شدن اين بحران اما ديگر بسيار دشوار نشان مي‌دهد و طي سال‌هاي اخير بارها كشورهاي ثروتمند دنيا در كنار يكديگر جمع شده و درخصوص حل‌و‌فصل بحران اقتصادي راه‌هايي ارائه داده‌اند اما هنور درگير آن هستند.
بسياري شفافيت گروه بيست را به زيرسوال برده‌اند چون بسياري از جلسات با حضور برخي مهمان‌ها پشت درهاي بسته انجام مي‌شود. منتقدان پيشنهاد داده‌اند جايگزيني چون شوراي امنيت اقتصادي در داخل سازمان ملل متحد به جاي اين گروه در نظر گرفته شود و اعضاي آن توسط مجمع عمومي سازمان ملل متحد و براساس اهميتشان در اقتصاد جهاني و ميزان علاقه‌شان به توسعه اقتصادي جهان انتخاب شوند.
همواره هزينه و حجم تدابير امنيتي اجلاس گروه بيست موضوعي بسيار مهم براي كشور ميزبان بوده است و نشست‌هاي اين گروه هميشه تظاهركنندگان زيادي را با تفكرات مختلف به خود جذب كرده است كه از جمله آنها مي‌توان به آنارشيست‌ها، مخالفان نظام سرمايه‌داري و ملي‌گرايان اشاره كرد.
گؤنده ر
بؤلوم لر:
اقتصاد