واژه تـحـقيق , كلمه اي عربي است كه به معاني گوناگون آمده است.تحقيق در علوم مختلف به معناي پاسخ دادن بـه پـرسـشهاي مطرح شده در آن علم و يا دست كم جست و جو براي يافتن آن پـاسـخ ‌ها مي باشد. تحقيق در اين معنا, در واقع , آشكار كردن مطلبي تازه و كشف كردن يك دانش جديد است , ازهمين طـريـق اسـت كـه عـلـوم گسترس مي يابند و هر روز دانش هاي تازه اي كشف مـي شـوند. از اين ديدگاه , تحقيق با طرح پرسش خاصي آغاز مي شود و با پاسخ دادن بـه آن پـايان مي يابد. منظور از واژه تحقيق دراين مقاله معناي اصطلاحي آن يعني تحقيق علمي مي باشد .در تحقيق علمي , همان طور كه گفته شد, آغاز كار با طرح يك پرسش است , محقق بر اساس تخصص و اطلاعاتي كه دارد يك يا چند پاسخ موقتي براي پرسش خود در نظر مي گيرد (فرضيه ها) سپس به كمك جـمـع آوري داده هـا و اطـلاعـات مـوردنـيـاز سـعي مي كند تا صحت و سقم فرضيه خويش را بيازمايد. در صورتي كه درستي فرضيه , مورد تاييد قرار گيرد, دانـش جـديـدي تـولـيد شده است و تحقيق به هدف خود نائل آمده است ,البته تحقيق علمي , هيچ گاه قصد مجاب كردن كسي را ندارديعني هدف اصلي آن , اثـبـات فرضيه نيست و بر صحت آن نيز اصرار نمي ورزد بلكه در صدد آزمودن فرضيه ارائه شده است . بـنابر اين , در اين معنا, تحقيق يك فرايند آزمون و امتحان فرضيه است نه اثبات آن . مـحـقـقان و پژوهشگران تازه كار, غالبا از نظرعاطفي خود را نسبت به اثبات فـرضيه متعهد مي دانند اما همواره بايد توجه داشت كه فرضيه , گزاره اي است كه ممكن است درست يا نادرست باشد, البته اگر فرضيه با دقت و آگاهي كامل و با در نظر گرفتن تمام شرايط تدوين شود احتمال صحت آن بيشتر خواهد بود, ولـي در يـك تـحـقيق علمي , محقق هيچ تعلق خاطري به فرضيه خود ندارد و اطـلاعات جمع آوري شده وشواهد عيني است كه درستي و يا نادرستي فرضيه را معلوم مي كند.
با توجه به مطالب بيان شده مي توان تحقيق را به صورت هاي زير تعريف كرد: 1) تـحـقـيـق يـك فرآيند يا يك فعاليت نظام مند است كه به كشف و پروراندن مجموعه اي از دانش هاي سازمان يافته منجرمي شود. 2) تحقيق عبارت است از مطالعه نظام دار يك يا چند قضيه فرضي درباره روابط احتمالي ميان پديده هاي گوناگون . 3) تحقيق عبارت است از جست و جوي منظم و اصولي براي كشف حقيقت . بـنابراين , مشخص مي شود كه بر خلاف تصور رايجي كه در نزد بسياري از افراد وجـود دارد, تـحـقـيـق , نـوشـتن يك مقاله يايك كتاب نيست . ماهيت تحقيق , نـويسندگي تفاوت اساسي دارد و اين دو موضوع از يك مقوله نيستند, اما چون در پـايان هر تحقيق ممكن است محقق مايل باشد نتيجه تحقيق يا كليه عمليات تحقيقي خود را به رشته تحريردر آورد, آگاهي از فنون و روش هاي نويسندگي بـراي او ضرورت پيدا مي كند. بنابر اين , لازم است هر محقق نويسنده خوبي هم باشد. به اين ترتيب هر اثر تحقيقي ممكن است به صورت مقاله يا كتاب ارائه شود اما هر مقاله يا كتابي نمي تواند يك اثر تحقيقي محسوب شود. منبع: درآمدي بر روش تحقيق در علوم سياسي، نوشته اسماعيل جهانبين