«گفته مي شود، شنيده مي شود، شايعه شده، مي گويند و خبر رسيده...» واژه هاي متداول و مرسومي است كه سرمايه گذاران بازار سهام روزانه آنها را بسيار مي شنوند.         اخبار غيررسمي كه در بازار سرمايه «شايعه» لقب گرفته اند و متاسفانه به دليل عمق كم بودن بازار سرمايه ايران و عدم برخورداري از مراكز تحليلي و مشاوره اي مجرب؛ اين شبه خبرها در روند معاملات سهام همچنان تاثيرگذار هستند.اما شايعه چيست، چگونه به وجود مي آيد و اساسا چگونه مي توان اين شايعات را كنترل كرد و از تاثيرگذاري آنها بر معاملات سهام در بازار كاست؟ اين سوالات را در گفت وگو با محسن نظري، كارشناس و تحليلگر بازار سرمايه بررسي كرده ايم.اين گفت وگو را در ادامه بخوانيد:         شايعات در بازار چرا و چگونه شكل مي گيرد؟     شايعات اصولادر بازار به دو شكل ايجاد مي شوند، دسته اول شايعاتي كه بر اساس خبر يا اتفاقي خاص در شركت ها روي مي دهند. اين نوع از شايعات با وقوع رويدادي خاص كه منجر به افزايش يا كاهش سودآوري شركت ها شود، شكل مي گيرند. براي مثال، شركتي با افزايش نرخ محصولات خود يا عقد قراردادهاي جديد ممكن است با شايعات مثبت در رابطه با افزايش سودآوري خود مواجه شود، يا برعكس.شايعات منشاء يا علت بنياديني ندارند و صرفا توسط صاحبان منافع ايجاد مي شوند، در واقع معمولاافرادي كه داراي سرمايه كلاني هستند، با توليد شايعات، درصدد ايجاد روند كاذب و غير واقعي براي بهره جستن از ناآگاهي بازار برمي آيند. براي مثال، افرادي كه قصد فروش سهامشان را در قيمت هاي بالادارند، با شكل دادن اخباري مثبت كه غير واقعي نيز هست، موجبات رشد قيمتي سهم را فراهم آورده تا زمينه فروش دارايي خود را مهيا كنند.بايد توجه داشت شايعات عمدتا در شركت هايي كه با شفاف سازي ضعيف تر و عدم توجه مسوولان شركت به بازار سرمايه مواجه هستند، بيشتر به وجود مي آيد.         آيا به نظر شما سطح شايعات در بورس تهران در مقايسه با ساير بازارهاي دنيا بالانيست؟     شايعات و اخبار در تمامي بازارهاي مالي كم و بيش وجود دارد. اما در بازارهاي توسعه يافته، مكانيزم هاي كنترلي و نظارتي تا حد مطلوبي باعث كنترل و حتي خنثي كردن اثرات شايعات مي شود.     از طرفي ديگر، ساير بازار ها بيشتر به سوي مباني تحليلي و علمي سوق يافته، اما در مقابل متاسفانه در بازار سرمايه ايران به جاي اين رويكرد، بيشتر معامله گران به دنبال اخبار و شايعات هستند. شايد از علل اين امر بتوان به كاستي هايي كه در زمينه شفاف سازي وجود دارد و جذابيت نوسانات قيمتي كوتاه مدت كه از اين شايعات به وجود مي آيد، اشاره كرد.         برخي معتقدند بسياري از شايعات در بازار به حقيقت ارتباط دارد. چقدر شايعات بازار را ناشي از درز اطلاعات و واقعيات پشت پرده مي دانيد؟     همان طور كه در مطالب قبلي نيز اشاره شد، عمده شايعات بر اساس اتفاقاتي كه در شركت ها رخ مي دهد به وجود مي آيد و در برخي مواقع اين اتفاقات قابل رويت هستند؛ براي مثال، افزايش نرخ محصولات شركت ها يا كاهش بهاي تمام شده يا تغييرات نرخ ارز، انرژي و... عواملي هستند كه همگان مي توانند به راحتي آنها مشاهده كرده و شايعات را بر اساس آن شكل دهند. اين دسته از شايعات كه بر اساس اتفاقات واقعي شكل گرفته اند، عمدتا نيز به حقيقت مي پيوندند.     اما دسته دومي از اخبار هم وجود دارند كه تنها عده خاصي از مديران شركت ها مانند مديران مالي و اعضاي هيات مديره و ساير اركان شركت به آن دسترسي دارند، مانند اخذ قراردادهاي جديد و... در اين مواقع، متاسفانه اطلاعات قبل از انتشار توسط عوامل نزديك به شركت دهان به دهان چرخيده و در بازار انتشار مي يابد كه در موارد قابل توجهي اين شايعات به حقيقت مي پيوندند. البته اين نوع شايعات به هيچ وجه قابل اتكا نبوده و صحت آن 50-50 است.         كدام گروه در انتشار شايعات در بازار سهم بزرگ تري دارند؟ كارگزاران، روزنامه ها، سايت هاي بورسي، اهالي تالار حافظ يا...؟     معمولاكارگزارها نقش بسيار اندكي در انتشار شايعات دارند و در اين بين، روزنامه ها و منابع و سايت هاي خبري و تحليلي نيز بيشتر سعي در شفاف سازي شايعات و جلوگيري از جهت دهي به بازار دارند. در واقع رسانه ها و سايت هاي خبري و تحليلي مانع اثرگذاري شايعات در بازار مي شوند و به سيستم نظارتي بازار كمك مي كنند. بدين ترتيب به نظر مي رسد كه بيشترين حجم انتشار شايعات از سوي سهامداران باشد كه بدون غرض چيزي را شنيده اند و بازگو مي كنند و يا بعضي صاحبان منافع و سفته بازاني كه شايعات جهت دار به بازار مي دهند.     نقش سازمان بورس و شركت ها را در كنترل شايعات چقدر موثر مي دانيد؟ آيا راهكار گزارش هاي شفاف سازي كارآمد است؟     سازمان بورس نقش اساسي و اصلي را در كنترل شايعات ايفا مي كند. اين سازمان مي تواند با پررنگ تر كردن نقش نظارتي و تدوين راهكارها و ابزارهاي كنترلي و نظارتي سعي در خنثي كردن روند شايعه سازي داشته باشد. در ادامه چند راهكار براي كنترل شايعات توسط سازمان بورس ارائه مي شود:اول؛ ملزم كردن شركت ها به ارائه اطلاعات با اهميت. در اين مقوله سازمان به وسيله سايت كدال سعي در انتشار اطلاعات با اهميت در سريعترين زمان ممكن دارد، اما متاسفانه مشاهده مي شود كه شركت ها معمولايا زماني اطلاعات با اهميت خود را منتشر مي كنند كه شايعاتي حول و حوش سهامشان در بازار سرمايه به وجود آمده باشد. در اين وضعيت شركت ها با پيگيري سازمان، اقدام به انتشار گزارش شفاف سازي مي كنند، يا پس از گذشت چند روز از به وقوع پيوستن رويدادهاي با اهميت با تاخير اقدام به انتشار گزارش ها مي كنند. در اين مواقع وظيفه سازمان به عنوان نهاد ناظر بازار سرمايه تدوين قوانين سختگيرانه و برخورد با مسوولان امور سهام يا مديران مالي شركت ها (در صورت تاخير در انتشار گزارشات و اطلاعيه هاي با اهميت) در كنار تقويت نهاد نظارت بر ناشران بورسي و امور حقوقي سازمان است.     دوم؛ در بازاري كه ثانيه ها و اخبار، سرنوشت ساز هستند و شايعات با قدرت هرچه تمام تر در حال گسترش است، بديهي است، سازمان بورس هم بايد در راستاي اين امر با راهكارهايي سعي در ارتقاي وظايف خود و حضور پررنگتر در فضاي سهامداري و شفاف سازي آني و لحظه اي داشته باشد كه اين امر مي تواند از چند كانال مانند كمك و همكاري با رسانه ها و تاسيس بخشي براي رصد واكنش سهامداران در فضاي مجازي (اينترنت) و... ميسر شود.سوم و مهم تر از همه حمايت از سايت هاي خبري و تحليلي و روزنامه ها به دليل نقش شفاف سازي آنها در زمينه شايعات و خنثي كردن اثرات سوء شايعات است. معمولاروزنامه ها و سايت هاي خبري با ترتيب دادن مصاحبه با مسوولان ارشد شركت ها به نوعي در نقش حافظ منافع سهامداراني كه به اطلاعات دسترسي ندارند، وارد عمل شده و به شفاف سازي شايعات مي پردازند. در واقع اين امر هم به سهامداران براي تصميم گيري بهتر و كمك مي كند و هم روندهاي احتمالي تخريبي كه ممكن است بر اساس بروز يك شايعه نادرست به وجود بيايد، را خنثي مي كند. بنابراين، همان طور كه طي سال هاي اخير شاهد هستيم، هر روز نقش رسانه ها در روند شفاف سازي بازار سرمايه پررنگ تر شده است و سازمان بورس و حتي مديران شركت ها با قوي تر كردن پيوند خود با رسانه ها مي توانند نقش اساسي و بزرگي در شفاف سازي اخبار بازار سرمايه در حوزه شركت ها ايفا نمايند. در اين شرايط لازم است، سازمان بورس از رسانه ها، روزنامه ها و سايت هاي خبري، تحليلي كه نقش بسزايي در شفاف سازي اطلاعات و تحليل بازار دارند، حمايت كرده و حتي اگر محدوديتي هم در خصوص همكاري با اين رسانه ها وجود دارد، رفع گردد. از سويي ديگر، الزام شركت ها به ارائه اطلاعات در دوره هاي 3 ماهه سرموعد مقرر و ملزم كردن شركت ها به ارائه جزييات فعاليت هايشان در سايت كدال از ديگر راهكارهاي كنترل فضاي شايعه سازي در بازار سهام است. براي مثال، در سايت كدال رويه بسيار مفيدي در برخي شركت ها ايجاد شده كه در فايل هاي پيوست گزارشات خود اقدام به ارائه جزييات سرفصل هاي مهم صورت هاي مالي و عملكردي خود مي كنند؛ سازمان بورس با بسط و گسترش اين رويكرد مثبت به تمامي شركت ها مي تواند كمك شاياني به شفاف سازي در بازار نمايد.         نقش رسانه ها در كنترل شايعات در بازار چيست؟ آيا عدم ارائه اطلاعات از سوي مديران شركت ها به رسانه ها به اين مساله دامن نمي زند؟     نقش رسانه ها در اين زمينه كاملادر خور توجه است. رسانه ها به دليل حضور مستمر در ميان فعالان بازار سرمايه در قلب شايعات قرار دارند، پس رسانه در اين زمينه با دنبال كردن خبرها و ارتباط با مسوولان شركت ها عملاگام بزرگي را در زمينه شفاف سازي برمي دارند. به طور مثال، بنا بر تجربه خود بنده زماني كه شايعات در شركتي شكل مي گيرد، تمامي نگاهم به رسانه ها براي كسب اطلاعات موثق است. حال اين رسانه مي تواند سايت هاي خبري و تحليلي باشند، يا روزنامه ها يا حتي خود سايت كدال. پس همانطور كه عنوان شد، سازمان بورس و مديران شركت ها براي حفظ حقوق سهامداران و جلب اعتماد فعالان بازار سرمايه بايد ارتباط قوي با رسانه ها داشته باشند و به هر نحوي كه مي توانند وضعيت شركت ها را شفاف سازي نمايند. حال فرقي ندارد، اين شفاف سازي از سايت كدال انجام بگيرد، يا رسانه اي كه در جريان پيگيري يك شايعه قرار گرفته است.         توصيه شما به سهامداران چيست؟ آيا سرمايه گذاران مي توانند از شايعات استفاده كنند يا بايد به شنيده هاي بازار كاملابي اعتنا باشند؟     توصيه بنده به سهامداران برگشت به الگوي درست سرمايه گذاري و سهامداري است. سهامداران و فعالان بازار بايد اين نكته مهم را مد نظر داشته باشند كه نوسان گيري با سهامداري و سرمايه گذاري تفاوت دارد و معمولاشايعات نيز بر روند كوتاه مدت سهام تاثير دارند و در بلندمدت، ارزش واقعي شركت ها تعيين كننده قيمت سهام است.همچنين زمان بارها به اثبات رسانده افرادي كه در شركت ها با وضعيت مناسب و با استفاده از منابع تحليلي و علمي اقدام به سرمايه گذاري با ديد بلند مدت و چند ساله مي كنند، با كسب سود بسيار مطلوب تري به نسبت ساير افراد كه ديدگاه كوتاه مدت و نوسان گيري دارند، مواجه مي شوند. پس بهتر است ديدگاه خود را از تمركز بر روي شايعات به سرمايه گذاري اصولي بر روي سهام آينده دار تغيير دهيم تا بدين ترتيب از نوسانات مقطعي و شايعات مخرب و ديگر ريسك هاي بازار در امان بوده و به بازدهي مطلوبي برسيم.

گؤنده ر     بؤلوم لر: بورس