كارها در شهر الكترونيك توسط دستگاه‌ها و رايانه‌ها انجام مي‌شود و دستور انجام آن را شهروند صادر مي‌كند كه البته قوانين و ابزار آن قبلا تهيه شده است.

روزي روزگاري خودپرداز

شايد دانستن تاريخچه اختراع خودپردازها خالي از لطف نباشد. حدود سال 1966 ميلادي يك مرد 40 ساله انگليسي آخر هفته براي دريافت پول به بانك مراجعه كرد اما ساعت كار بانك تمام شده بود و آقاي بارون شپرد كه براي درمان دختر كوچكش بيمارش نيازمند دارو بود، چاره‌اي جز سرگرداني در شهر نداشت. اين سرگرداني بارون را به اين فكر فرو برد كه بانك‌ها تمام طول روز و تمام هفته را بايد باز باشند.

باركليز در 27 ژويه سال 1967 شعبه خودكار خود را افتتاح كرد. خيلي‌ها بنا بر تجربه‌اي كه از سال 1939 در آمريكا داشتند، اميدي به پيروزي اين طرح نداشتند. چرا كه در آن سال، شخصي به نام جورج دستگاهي براي سيتي بانك نيويورك ساخت و آن را براي استفاده عموم آماده كرد اما بعد از 6 ماه از اين دستگاه آن‌چنان استقبال نشد كه تا حدود 30 سال حرفي از اين نوع كارها در بين بانكدارها زده نمي‌شد. اما دستگاه جان انگليسي بيش از آنچه فكرش را مي‌كرد مورد استقبال قرار گرفت و اين استقبال باعث شد هزاران نوع از آن در سراسر دنيا نصب شود و تقريبا تمام شهرهاي دنيا از آن استفاده كنند. سير تكاملي اين استقبال تا آنجا بود كه در سال 2005 جايزه ملي انگلستان به جان شپرد 80ساله داده شد و او به‌عنوان مخترع دستگاه خودپرداز به دنيا معرفي شد و در همان زمان نام خانم والري و آقاي رچ به‌عنوان اولين استفاده كنندگان از دستگاه خود پرداز در تاريخ ثبت شود. در سال 73 نيز شركت آي‌بي‌ام سفارشي مبني بر ساخت نوع جديد اين دستگاه‌ها دريافت كرد و نسل امروز آن‌ها را توليد كرد كه البته انواع فعلي بسيار متفاوت و كامل‌تر شده است.

نام اين دستگاه كه در بيشتر نقاط دنيا ATM خوانده مي‌شود و در بسيار از نقاط دنيا نام‌هاي مختلف ديگري (مانند ماشين Mac) نيز دارد.

اس‌اس‌كي يا كيوسك خودپرداز همان دستگاه خودپرداز است؛ با اين تفاوت كه اين دستگاه علاوه بر داشتن خاصيت دريافت، مي‌تواند بسياري از كارهاي ديگر بانكي را انجام دهد. اس‌اس‌كي به‌نوعي شعبه انفرادي افراد است كه مي‌توانند با آن كارهاي بانكي خود را در محل انجام داده و از امنيت و سهولت آن بهره ببرند.

براي استفاده از اين دستگاه‌ها نياز چنداني به اطلاعات نيست چراكه اين دستگاه‌ها به ساده‌ترين روش طراحي و ساخته مي‌شوند.

استفاده از يك خود‌پرداز

برداشت پول اولين و عمومي ترين كار خود پردازهاست و علاوه بر آن مي‌توان قبوض را پرداخت كرد كه اين‌هم تقريبا عادي شده است، اما انتقال پول يكي از مهم‌ترين كاركردهاي اين دستگاه‌هاست كه با آن مي‌توان يك كار بانكي وقت گير را به راحتي انجام داد و مخصوصا وقتي در شبكه اي مانند شتاب خودمان بانك‌ها را به هم متصل كرده باشد تا انتقال پول بين تمام بانك‌ها ممكن باشد (بايد توجه داشت برخي كشورها چنين شبكه‌هايي نداشته يا برخي بانك‌ها اجاره انتقال پول در شبكه خودشان را به مشتريان ساير بانك‌ها نمي‌دهند و البته در كشور ما هم بانك‌ها در اين زمينه كم كاري‌هايي دارند).

در تمام دنيا بانك‌ها بر اساس قوانين بانك‌هاي مركزي كشورشان مي‌توانند اجازه انتقال پول بين بانك‌ها را بدهند. در كشور ما نيز اين‌چنين است و بانك‌ها طبق قانون بانك مركزي اجازه انتقال پول بين بانك‌هاي مختلف را تا سقف مشخصي مي‌دهند اما براي انتقال پول از اين طريق ميان حساب‌هاي مختلف در يك بانك محدوديتي نيست. نحوه كار خود پردازها نيز به اين شرح است:

1- كارت را در كارت‌خوان قرار دهيد.

2- شماره رمز را وارد وكليد ثبت يا تاييد را فشار دهيد.

3- در گزينه‌هايي كه روي نمايشگر آمده است كليد كنار كلمه «انتقال وجه» را فشار دهيد.

4- مبلغ مورد نظرتان را بر مبناي ريال با استفاده از صفحه كليد وارد كنيد.

5- شماره كارت طرف مقابل يعني كسي كه مي‌خواهيد به او پول پرداخت كنيد را وارد كنيد.

6- در اين مرحله مشخصات شخصي كه مي‌خواهيد به حسابش پول واريز كنيد ظاهر مي‌شود. حال اگر اطلاعات درست بود كليد تاييد يا «آري» را بزنيد و در غير اين صورت «خير» را انتخاب كنيد.

اگر پيام تراكنش مورد نظر با موفقيت انجام شد را در روي صفحه ديديد، مي‌توانيد مطمئن باشيد كه مبلغ واريز شده است و البته سعي كنيد قبض كاغذي را نزد خود نگه داريد.

دستگاه‏هاي كارت‌خور

شايد تا امروز كارت عابر بانك‌تان را اين دستگاه‌ها ضبط كرده و يا به اصطلاح كارتتان را خورده باشند، اگر اين‌چنين نيست در آينده حتما كارتتان را خواهند خورد چون اين اتفاق اجتناب ناپذير است!

دلايل مختلفي باعث ضبط كارت توسط دستگاه مي‌شود كه مختصر آنها اين است:

1- زدن رمز اشتباه

بر اساس آمار، وارد كردن اشتباه رمز عبور اصلي‌ترين عامل ضبط كارت است. سامانه‌ها به‌گونه‌اي طراحي مي‌شوند كه بعد از 3بار وارد كردن اشتباه رمز كارت را نگه داشته و باز پس نمي‌دهند. االبته الگوهاي متفاوتي براي محافظت از كار وجود دارد و در برخي مواقع اگر اين 3بار رمز اشتباه در دستگاه‌هاي مختلفي هم بايد كارت ضبط مي‌شود. اين كار تنها براي جلوگيري از سوء‌استفاده از كارت‌هاست. و البته هيچ وقت دوست نداريد كه اگر كارتتان گم و يا سرقت شد كسي با چند بار تلاش بتواند از آن استفاده كند.

2- تاخير در عمل

طراحان دستگاه با استفاده از فرمول‌هايي ميانگين زمان مورد نياز براي اجراي فرامين دستگاه را محاسبه مي‌كنند و اگر دستگاه متوجه شود كاربري براي انجام دستورات با تاخير بيش از حد مواجه است و به‌طور كلي غيرعادي بودن شرايط را از نوع كار كاربر برداشت كند كارت را ضبط مي‌كند. به‌عنوان مثال اگر دستگاه كارت را بيرون داده ولي شما آن را بر نداريد، بعد از 20 تا 30ثانيه دستگاه آن را ضبط مي‌كند يا اگر پولتان را برنداريد بعد از مدتي پول و كارت را مي‌تواند ضبط كند. البته ضرري به حساب شما وارد نمي‌شود، چون مبلغ بعد از مدتي به حساب شما باز گردانيده مي‌شود.

3- اختلال در شبكه

با وجود تراكم تراكنش‌هاي بانكي، برخي مواقع ممكن است اين عامل هم باعث اختلال در كار دستگاه شود.

والبته اصلي‌ترين دليل خدمت ندادن دستگاه‌ها نيز همين است و در برخي موارد نقص فني يا نداشتن پول نيز مي‌تواند شما را مانند آقاي شپر در خيابان سرگردان كند.

هم اكنون خود‌پردازهاي خارجي در كشو ما مورد استفاده است كه بر اساس قانون، از سال آينده بانك‌ها مجاز به خريد اين دستگاه‌ها از خارج نخواهند بود و بايد دستگاه ايراني استفاده كنند. هم اكنون در كشور ما چند كارخانه توليد اين دستگاه‌ها وجود دارد.

گؤنده ر     بؤلوم لر: پول، ارز و بانكداري و بيمه