گاهي هم شخص قادر به مقابله با اين عوامل استرس‌زا نيست و دچار عوارض متعدد جسمي و رواني مي‌شود كه طولاني شدن اين فشارهاي رواني به ايجاد فرسودگي شغلي منجر مي شود و پيامد آن، كسالت، بي ‌تفاوتي، عدم تصميم‌ گيري صحيح، عدم ثبات، ناكامي، خستگي مفرط و دلسردي در فرد است. خستگي رواني ناشي از كار يا همان فرسودگي شغلي، از پا افتادگي و رخوت فرد شاغل به خاطر فشار رواني ناشي از كار است كه شخص بنا به دلايلي نتوانسته با آن مقابله كند. اين خستگي هم عوارض جسمي دارد و هم عوارض رواني. فرد حالت بي‌ تفاوت پيدا مي ‌كند و يا برعكس خيلي حساس مي‌ شود. حالت‌ هاي تحريك ‌پذيري، بي ‌حوصلگي، بد اخلاقي و عصبانيت پيدا مي ‌كند، معمولا تصميمات درست نمي‌ گيرد و ثبات خود را از دست مي ‌دهد و يا حتي وقتي تصميم مي ‌گيرد مطمئن نيست و تصميماتش را دايم تغيير مي‌ دهد و گاهي شرايط را به حال خود رها مي‌ كند و دچار افت كارايي مي‌ شود و انگيزه‌اي براي كار كردن ندارد. از نظر جسمي هم فرد دچار سردرد، تپش قلب، تنگي نفس، بي‌ خوابي، دردهاي عضلاني و حتي گاهي اسهال، پرخوري و كم‌ خوري مي ‌شود. تغيير در روابط كاري و خانوادگي و حتي افسردگي از ديگر پيامدها است. افرادي كه كار يكنواختي دارند، افرادي كه شغل‌ هاي حساس دارند، كاركنان در بخش مشاغل سخت، مديران ارشد و ... بيشتر از بقيه در معرض خطر هستند. اما گاهي خانم‌ ها و آقايان شاغلي كه اين شرايط را هم ندارند، دچار فرسودگي شغلي مي شوند. اما چگونه بايد از آن پيشگيري كرد؟ اول از همه سيستم شغلي، بايد شرايطي را براي كارمندان فراهم كند كه احساس بي‌ ثباتي شغلي و بيهودگي نداشته باشند و مطمئن شوند كه كارشان بازده مثبتي دارد و در حقيقت عضو كارآمدي محسوب مي ‌شوند. افراد شاغل بايد در كنار كارهاي روزمره، براي بهداشت رواني خود و برخوداري از شرايط مطلوب عاطفي و جسماني از ارتباطات مثبت اجتماعي و خانوادگي بهره بگيرند و براي كارهايي كه به آن ها علاقه دارند و از انجام آن ها احساس رضايت و نشاط مي‌ كنند، وقت كافي را در نظر بگيرند. بسياري از سيستم‌ ها براي اين كه كارمندانشان دچار افسردگي شغلي نشوند، آنها را وادار به گرفتن مرخصي اجباري مي‌ كنند و هر چند وقت يك ‌بار از طريق پرسشنامه ‌هاي خاصي شرايط كاركنان خود را مورد ارزيابي قرار مي ‌دهند. در عين حال ايجاد شرايط مطلوب در محيط كار و خانواده، ورزش، خواب و تغذيه مناسب، ايجاد انگيزه در شغل و مديريت صحيح زمان از جمله مواردي است كه با رعايت آن ها، به ندرت خستگي رواني ناشي از كار به سراغ فرد مي‌ آيد. البته عواملي هم هستند كه اگر فرد از آن ها بي‌ اطلاع باشد، مستعد فرسودگي شغلي مي ‌شود. براي مثال ناآشنا بودن افراد با هدف ‌هاي سيستم، شيوه‌ هاي رهبري و مديريتي در محل كار، سخت و غيرقابل انعطاف‌ بودن قوانين كار، عدم توان و استعداد كافي براي كار انتخابي و يا عدم بهره‌گيري از كل آن، مبهم بودن نقش فرد در سيستم، فقدان امكانات لازم براي رشد و انجام اهداف از پيش‌ تعيين شده، ناراضي بودن فرد از سيستم يا از شغل خود، فشارها و استرس ‌هاي موقت كاري، واگذاري پست هاي شغلي به افراد نالايق، تفاوت گذاشتن ميان افراد مختلف در سيستم و.... از جمله ي اين عوامل هستند. معمولا براي درمان، بايد شرايط محيطي و يا برداشت فرد از محيط تغيير كند. اگر از ميزان فشارهاي رواني و گاهي مالي وارد بر افراد كاسته شود، اگر افراد مبتلا به فرسودگي شغلي مورد حمايت سرپرست محل كار خود، همكاران، دوستان، آشنايان و خانواده قرار بگيرند، اگر فرد براي خود تفريحات سالم و سرگرمي‌هاي خارج از محل كار داشته باشد و نگرش مثبتي نسبت به كار خود پيدا كند، بدون شك به شرايط سابق و مطلوب بازمي‌ گردد. توصيه ما اين است كه فرد با پي‌ بردن به علايم اين فرسودگي شغلي، به يك روان ‌پزشك مراجعه كند تا هر چه زودتر مشكلش حل شود و اين فرسودگي به افسردگي تبديل نشود. نبايد اين جمله را فراموش كرد كه "محيط ، خود را با شرايط ما وفق نمي ‌دهد، بلكه اين ما هستيم كه بايد خودمان را در كمال آرامش با شرايط محيط وفق دهيم."

گؤنده ر     بؤلوم لر: زندگي